KWIATOSTANY ARACEAE

Araceae to niesamowita rodzina roślin. Bogata i różnorodna, zachwyca pięknem liści, ich fakturą, kształtem i kolorem. Ale tak naprawdę co łączy, na pierwszy rzut oka skrajnie odmienne w wyglądzie rośliny? Co spowodowało, że botanicy postanowili połączyć w jedną rodzinę rośliny takie jak dziwidło, filodendrona, zamiokulkasa czy rzęsę wodną? Otóż jak w przypadku wielu innych rodzin jest to budowa kwiatostanu. Zachwyca pomysłowością i nietypowymi rozwiązaniami, pozwalającymi stać się Araceae tak liczną rodziną lasów tropikalnych. Ale nie tylko.

To co zazwyczaj brane jest za kwiat, w rzeczywistości jest wyspecjalizowanym liściem tworzącym pochwę i chroniącym kolbę, na której osadzone są właściwe kwiaty. Są one tak malutkie, że trudno dojrzeć je gołym okiem. Pomimo niewielkich rozmiarów posiadają wszystkie części niezbędne roślinie do reprodukcji:pręciki, pylniki i znamiona.

Ze względu na budowę kwiatostanu rośliny z rodziny obrazkowych możemy podzielić na dwie grupy: te które w obrębie kwiatu mają zarówno narządy męskie jak i żeńskie umieszczone na całej długości kolby, oraz te u których kwiaty odmiennej płci ułożone są na kolbie strefowo. Od tej budowy będzie zależała strategia, jaką roślina obierze aby doszło do zapylenia, wytworzenia owoców i nasion, a tym samym przetrwania gatunku.

Aby się chronić przed samozapyleniem, które jest bardzo niekorzystne z genetycznego punktu widzenia, rośliny z obupłciowum kwiatem wytworzy system, w którym narządy męskie i żeńskie dojrzewają w innej kolejności. Najpierw gotowy do zapylenia jest znamię słupka. Wytwarza lepką substancję, która pomaga utrzymać się przyniesionemu przez owady pyłkowi w odpowiednim miejscu. Kiedy słupki zostaną zapylone przychodzi czas na dojrzewanie pręcików i wytworzenie pyłku, który zapyli za pośrednictwem owadów okoliczne kwiaty. Kwiatostany obupłciowe najczęściej występują u Anthurium, Monstera, Dracontium, Rhodospatha i kilku innych przedstawicieli Araceae.

Monstera Deliciosa źródło:plantillustrations.org

Dracontium Gigas,  Hans Visser

Anthurium Cristallinum

W drugim typie kwiatostanu mamy do czynienia z kwiatami jednopłciowymi. Pochwa jest tutaj owinięta wokół kolby i posiada przewężenie dzielące ją na dwie części. Dolna tworzy tak zwaną komorę kwiatową. W tej części kolby znajdują się kwiaty żeńskie. Powyżej tej części znajduje się strefa ze sterylnymi kwiatami męskimi. Nie produkują one pyłku, ale w zamian wytwarzają feromony wabiące owady wyspecjalizowane w zapylaniu danej rośliny. Często jeden gatunek owada zapyla jeden szczególny gatunek rośliny, dlatego zachowanie równowagi w ekosystemie jest tak ważne. Powyżej strefy jałowej znajduje się cześć płodnych męskich kwiatów.
Kiedy kwiaty żeńskie są gotowe do zapłodnienie, przewężenie rozluźnia się, dając owadom przenoszącym pyłek swobodny dostęp do wnętrza komory kwiatowej. Do tej grupy roślin zaliczamy Alocasie, Philodendrony, Colocasie, Xantosomy, Caladia i Amorphophallus.

Arum Maculatum źródło: indefenseofplants.org

Thaumatophyllum bipinnatifidum

Alocasia Pink Dragon

Kluczową rolę w rozmnażaniu wszystkich roślin odgrywają zapylacze. Przenoszą pyłek, często na duże odległości, zapewniając różnorodność genetyczną i przetrwanie gatunku. W przypadku Araceae do głównych zapylaczy należą żuki z gatunku skarabeuszy, muchy, ryjkowce a czasem kolibry. Często pokonują ogromne odległości w poszukiwaniu ulubionego feromonu który jest dla nich bardzo atrakcyjny.

 Dodatkową zachętą jest to, że w czasie kwitnienia kwiatostan syntezuje kwas salicylowy, który w wyniku rożnych przemian chemicznych powoduje wytwarzanie ciepła czyli termogenezę. Ma to dwojakie znaczenie. Po pierwsze intensyfikuje aromaty wytwarzane przez roślinę, czasami (jak w przypadku Amorphophallus) w połączeniu z zapachem imituje ulubione pożywienie niektórych owadów (potoczna nazwa rośliny czyli Corps Plant jest bardzo wymowna). Dla innych jest zachętą do ogrzania się we wnętrzu nocą iedy temperatura znacznie spada.

Kiedy owady pokryte pyłkiem z innych roślin zostają zwabione przez ciepło i odpowiedni zapach, wciskają się do komory kwiatowej, gdzie zapylają dojrzałe kwiaty żeńskie. Przebywają tam dość długo, odżywiając się pyłkiem i kwiatami, a także rozmnażając się. Kiedy kwiaty żeńskie są zapylone przewężenie otwiera się, a jednocześnie kwiaty męskie powyżej dojrzewają obsypując znajdujące się wewnątrz owady pyłkiem, który następnie zabiorą ze sobą na inne kwiaty w celu zapylenia. Zazwyczaj cały ten proces trwa 24 - 48 godzin.

Aby zapobiegać krzyżowaniu się często jeden gatunek rośliny zapylany jest przez specyficznego, przypisanego mu owada. Feromony wytwarzane przez kwiatostan mogą przypominać te wydzielane przez owady i zachęcają je do rozmnażania. Roślina więc dostarcza owadowi korzystnych warunków do rozmnażania, pożywienia się i wypoczynku, w zamian te zapylają je i gwarantują przerwanie gatunku. Jest to więc przykład idealnej symbiozy, lecz kiedy zachwiana zostanie równowaga wyginąć mogą oba gatunki.