VARIEGATY CZYLI SKĄD SIĘ BIORĄ KOLOROWE LIŚCIE

Nasze domy zapełniają coraz bardziej egzotyczne rośliny. Atrakcją wielu z nich są bajecznie wybarwione liście. Te tak zwane variegaty zyskują rzesze nowych wielbicieli, ale skąd tak naprawdę biorą się te wspaniałe wzory? Przyczyn powstawania przebarwień jest wiele. Mogą być genetycznymi chimerami w których obok siebie funkcjonują komórki o odmiennej informacji genetycznej, mogą mieć w swojej budowie struktury, które nadają im srebrny kolor, może się zmieniać skład barwników jaki eksponują na powierzchni liści i łodyg. Mogą też być wynikiem przypadkowej lub celowej infekcji wirusowej.

Philodendron billietiae vriegated foto. Ilonka Cop

Mówi się że roślina jest chimerą, kiedy tkanka zawiera funkcjonujące obok siebie komórki o odmiennej informacji genetycznej, w naszym wypadku komórki potrafiące wytwarzać chlorofil i takie które tego nie potrafią. Najbardziej rozpowszechnioną formą chimer w naszym roślinnym otoczeniu są rośliny o różnobarwny zabarwieniu czyli variegaty. Komórki liści powstają z tkanek twórczych merystemu wierzchołkowego, ale niektóre z  nich charakteryzują się niezdolnością do syntezowania zielonego barwnika - chlorofilu. Aby zrozumieć proces powstawania tych przebarwień musimy zapoznać się co nieco z budową samego merystemu wierzchołkowego. Rozmieszczenie, częstotliwość podziałów i ich ułożenie w warstwach mają podstawowe znaczenie  dla określania wzoru danej variegaty a także jej stabilności.

Merystem wierzchołkowy to obszar na szczycie pędu w którym znajdują intensywnie dzielące się komórki dające początek tkankom łodygi, liści, pąkom pachwinowym oraz kwiatom. Komórki w tym rejonie są niezwykle delikatne dlatego chronią je okrywy łuskowe oraz zawiązki młodych liści.

Merystem wierzchołkowy w przekroju podłużnym. Widoczne na nim są zawiązki młodych liści oraz pąki boczne

Komórki w tym rejonie dzielą się na dwa sposoby: peryklinalnie czyli wypychając nowe, tworzące się komórki pod siebie w dół oraz antyklinalnie czyli kiedy komórki przemieszczane są na boki od komórek twórczych. Te które dzielą się pierwszym sposobem ułożone są zazwyczaj w dwie warstwy nazywane tuniką. Komórki pod nią nazywamy korpusem. I tak merystem możemy podzielić na trzy warstwy których znajomość przyda nam się bardzo przy poznaniu mechanizmu powstawania przebarwień na liściach.

Z komórek warstwy LI powstają warstwy skórki okrywające liście, łodygę, płatki kwiatu.Warstwa LII daje początek kilku warstwom łodygi i większości komórek blaszki liściowej. Warstwa LIII inicjuje powstanie komórek naczyń łodygi i nerwy liścia.

JAK POWSTAJĄ CHIMERY

Z tą wiedzą możemy przejść do dalszej części, a mianowicie skąd się biorą nasze variegatki. Chimera powstaje gdy któraś z komórek ulega mutacji czyli zmianie w obrębie materiału genetycznego. Ta mutacja może być spontaniczna lub wywołana mutagennymi  środkami chemicznymi. Spontaniczne mutacje występujące naturalnie u roślin, prowadzą do powstania tak zwanych sportów, z których wywodzi się wiele odmian roślin ozdobnych. Jeśli komórka która mutuje znajduje się na stożku wzrostu, wtedy wszystkie komórki które są produkowane przez nią przez podział również będą zmutowanym typem. Rezultatem będą komórki o różnej informacji genetycznej rosnące w obrębie tej samej tkanki.

Chimery możemy podzielić na trzy typy ze względu na to w jakim miejscu merystemu wierzchołkowego(a dokładnie w której warstwie) powstała komórka z mutacją. Będzie to miało wpływ na to jak variegata wygląda i jak stabilna jest.

Chimery peryklinalne są najważniejszą grupą, ponieważ variegaty przez nie tworzone są bardzo stabilne i mogą być rozmnażane wegetatywnie. Kiedy mutacja dotyka komórkę umieszczoną w pobliżu wierzchołka merystemu, kolejne podziały powodują powstanie całej warstwy zmutowanego typu.

Jeśli na przykład zmutowana komórka znajdzie się w warswie LII merystemu, to warstwa naskórka pędu który powstaje po mutacji jest nowym typem genetycznym.

Wynikiem tej częste mutacji są bardzo popularne variegaty z marginalnym zabarwieniem. Dzieje się tak ponieważ zawierająca barwinik warstwa LI tworzy naskórek środkowej części blaszki liściowej ale nie rozciąga się do jego krawędzi. Pozwala to na rozciągnięcie w części marginalnej zmutowanej, pozbawionej barwinka warstwy LII.

Begonia 'Darthvaderiana'

Trzmielina Fortune'a 'Emerald Gaiety'

Acer platanoides 'Drummondii

Pelargonium 'madame salleron'

Chimera meryklinalna - Powstaje gdy pochodne zmutowanej komórki nie pokrywają całej powierz stożka, a jedynie jego fragment.

Zmutowane komórki znajdują się tylko na części merystemu dając początek chimerycznym pędom, liściom lub kwiatom.

Philodendron Pink Princess

Chamacereus 'Unikum'

Sansevieria

Chimery meryklinalne są bardzo podobne to tych sektorialnych z tą różnicą, że zajmują tylko jedną warstwę komórek merystemu. To powoduje że są bardzo niestabilne i krótkotrwałe. W naturze nie jest niczym niezwykłym, że w ciągu życia rośliny sektory chimeryczne pojawiają się i znikają. Jest to spowodowane funkcjonowaniem w merystemie zmutowanych komórek które tylko czasem się ujawniają.

Chimery sektorialne - powstają gdy mutacji ulega grupa komórek rozciągająca się na kilka warstw. Jest to typ niestabilny, w wyniku którego powstają często pędy i liście pozbawione przebarwień.

Syngonium podophyllum 'Imperial White'

Na tym zdjęciu pokazującym Syngonium podophyllum Imperial White możemy zobaczyć sektorialny wzór chimery. Jeśli przyjrzymy się dokładnie możemy zaobserwować jak zmienia się wzór chimery wraz z kolejnym pojawiającym się liściem.

Philodendron Paradiso Verde

ZMIANA KOLORU MŁODYCH LIŚCI

Komórki roślinne posiadają specyficzne struktury zwane chloroplastami. Zawierają one zielony barwnik, chlorofil odpowiedzialny za przeprowadzanie fotosyntezy. Jednak nie zawsze na początku są obecne w młodej strukturze liścia. Mogą powstawać w wyniku przekształcania innych struktur w miarę dojrzewania rośliny. Z tego powodu u niektórych roślin młode liście zupełnie nie przypominają barwa tych dorosłych. Są czerwone, żółte, pomarańczowe, zielone lub zupełnie białe.

Philodendron 'Florida Ghost'

Philodendron 'Prince of Orange'

Innym przypadkiem są rośliny o czarnym zabarwieniu. Tutaj młody liść jest zazwyczaj zielony ale chlorofil w miarę życia rośliny jest maskowany przez inny, czerwony barwnik z grupy antocyjanów. Nie oznacza to oczywiście że chlorofil zanika, jest jedynie mniej widoczny.

Zamioculcas Zamiofolia 'Raven'

Colocasia 'Mojito'

Colocasia 'Black Magic'

WYSREBRZONE LIŚCIE

Niektore rośliny jak Scindapsus pictus, Begonia Wightii czy Philodendron Sodiroi posiadają wysrebrzony wzór na blaszkach liściowych. Jest to zmienność spowodowana tym, że górna napigmentowana warstwa komórek zostaje oddzielona od tej, która znajduje się pod nią. Powoduje to powstanie pomiędzy warstwami komórek kieszonki powietrznej. Światło odbija się od błon powstałej przestrzeni sprawiając że obszar wydaje się być srebrny. Zmienność ta ujawnia się na na blaszce liściowej, na nerwach lub między nimi. Ponieważ pojawianie się pęcherzyków jest cecha genetyczną danej rośliny jest przenoszona przy rozmnażaniu generatywnym przez nasiona.

Philodendron Sodiroi

Begonia 'Wightii'

Scindapsus pictus 'Argyraeus'

 PODŁOŻE PATOLOGICZNE PRZEBARWIEŃ

Infekcje wirusowe są częstym powodem zmian w niektórych roślinach. Wirusy mozaikowe powodują częściowy rozpad chlorofilu co powoduje powstanie nieregularnych plam, zwykle białych lub żółtych na powierzchni liścia. Choroby wirusowe mogą być przypadkowe lub celowo wprowadzane do rośliny. Zwykle infekcja powoduje osłabienie lub śmierć rośliny ale w niektórych przypadkach jej skutki są mniej dotkliwe i rośliny nią dotknięte mogą przeżyć w dobrej kondycji.

Philodendron squamiferum

Colocasia esculenta